Unnin matvæli

Í nútíma samfélagi þar sem hraði og þægindi ráða oft ferðinni, er auðvelt að grípa í unnin matvæli. En hvað þýðir það í raun, og hvers vegna skiptir það máli hvað við setjum á diskinn okkar?

Hvað eru unnin matvæli?

Unnin matvæli eru öll matvæli sem hafa verið breytt frá sínu upprunalega formi með einhverri vinnslu.


Það getur verið:

  • Saltað, sykrað eða reykt
  • Bætt við rotvarnarefnum, litarefnum eða öðrum aukefnum
  • Hitað, soðið, pressað eða pakkað í neysluform

Dæmi um mikið unnin matvæli:

  • Sykraðar morgunkornsblöndur
  • Pylsur, skinku- og beikonafurðir
  • Unnar kjötvörur
  • Snakk, sælgæti, gosdrykkir
  • Tilbúnar máltíðir, núðlur og tilbúnar máltíðir

Hvað eru lítið unnin matvæli?

Hrein, eða lítið unnin matvæli eru þau sem hafa farið í sem minnstar breytingar frá náttúrulegu ástandi og innihalda fá eða engin aukaefni.


Dæmi um lítið unnin matvæli:

  • Grænmeti og ávextir
  • Heilkorn (t.d. brún hrísgrjón, bygg, hafrar)
  • Hnetur og fræ
  • Baunir og linsur
  • Ferskur fiskur, kjúklingur og kjöt
  • Egg og mjólkurvörur án viðbætts sykurs

Hvað eru lítið unnin matvæli?

Hrein, eða lítið unnin matvæli eru þau sem hafa farið í sem minnstar breytingar frá náttúrulegu ástandi og innihalda fá eða engin aukaefni.

Dæmi um lítið unnin matvæli:

  • Grænmeti og ávextir
  • Heilkorn (t.d. brún hrísgrjón, bygg, hafrar)
  • Hnetur og fræ
  • Baunir og linsur
  • Ferskur fiskur, kjúklingur og kjöt
  • Egg og mjólkurvörur án viðbætts sykurs

Ókostir unnina matvæla

  • Mikið af sykri, salt og mettaðri fitu
    • Getur aukið líkur á háum blóðþrýstingi, sykursýki og hjartasjúkdómum
  • Skortur á næringarefnum
    • Unnin matvæli skortir oft trefjar, vítamín og steinefni
  • Offita og of mikil orkuinntaka
    • Unnin matvæli eru oft hitaeiningarík og metta illa, þá er borðað meira en þörf er á
  • Þrálátar fæðuvenjur
    • Mikið unnin matvæli geta verið ávanabindandi og hafa áhrif á matarlyst og hungur hormóna
  • Tengsl við sjúkdóma
    • Rannsóknir hafa sýnt tengsl milli mikillar neyslu unnina matvæla og aukinnar hættu á:
    • Hjartasjúkdómum
    • Krabbameinum
    • Þunglyndi
    • Alsheimers

Kostir óunnina matvæla

  • Meiri næring, minni óþarfi
  • Stjórn á blóðsykri og orkujafnvægi
    • Með því að borða lítið unninn mat næst betri stjórn á blóðsykri og matarlyst
  • Stuðningur við þarmaflóruna
    • Trefjar og náttúruleg innihaldsefni halda meltingunni góðri og bæta almenna líðan
  • Dregur úr áhættu sjúkdóma
    • Hollt mataræði með áherslu á hreinan mat dregur úr líkum á langvinnum sjúkdómum

Betri valkostir

Unninn matur Betri valkostur
Sykrað morgunkorn Hafragrautur með ávöxtum
Pylsur og beikon Grillaður kjúklingur eða fiskur
Snakk eða kex Hnetur, möndlur eða gulrætur
Gosdrykkir og djús Vatn, sódavatn eða te
Hvítt brauð og kex Heilkornabrauð eða speltvörur
Tilbúinn skyndibiti Heimagerður matur

Hagnýt ráð til að borða hreinni mat

  • Lestu innihaldslýsingar: Leitaðu að sem fæstum og þekktum hráefnum
  • Eldaðu heima þegar þú getur: Þá ræður þú innihaldinu
  • Skiptu út skref fyrir skref: Byrjaðu á morgunmat eða kvöldsnarli
  • Forðastu mat sem endist óeðlilega lengi
  • Veldu ferskt og fryst í staðinn fyrir niðursoðið og innpakkað

Það þarf ekki að sverja af sér alla unna matvöru en það skiptir máli að hlutfall hreins og náttúrulegs matar sé mun meiri en unnar matvörur í daglegu mataræði. Með því að velja einfaldari og næringarríkari matvæli og forðast "þægindamat" fullan af viðbættum efnum, geturðu haft veruleg áhrif á heilsuna til lengri tíma.

Veldu mat sem líkaminn þinn kann að meta, ekki bara bragðlaukarnir.

Meira um heilsu



Meira um heilsu